Christelijke vieringen in Nederland

Sober, vanuit het hart en in verbondenheid

Nederlandse Christelijke feestdagen en hun betekenis

In Nederland is de term “Fijne Feestdagen” steeds gebruikelijker geworden, zowel in de media als in winkels. Deze verandering komt voort uit de wens om een inclusieve groet te gebruiken die rekening houdt met de diverse religieuze en culturele achtergronden van de samenleving. In plaats van specifiek te spreken over “Vrolijk Pasen” of “Zalig Kerstfeest”, gebruiken veel mensen nu de neutrale term “Fijne Feestdagen”. Dit weerspiegelt de veranderende sociale context waarin feestdagen niet meer uitsluitend als religieus, maar ook als culturele momenten worden gezien.

1. Kerstmis

Oorspronkelijke betekenis: Kerstmis viert de geboorte van Jezus Christus, zoals beschreven in het Nieuwe Testament. Het is een feest van hoop, vrede en liefde, waarin Christenen de komst van de Messias herdenken.

Hoe wordt het gevierd?

• Traditioneel: Christelijke kerkdiensten, zoals de kerstnachtmis, het zingen van kerstliederen, en het samenzijn met familie en vrienden.
• Hedendaags: Versieringen zoals kerstbomen en lichtjes, cadeaus uitwisselen en uitgebreide maaltijden. Commercie speelt een grote rol, met nadruk op winkelen en feestelijke decoraties. In sommige huishoudens blijft het echter traditioneel en sober, in lijn met de calvinistische invloed.

2. Pasen

Oorspronkelijke betekenis: Pasen is het belangrijkste christelijke feest en viert de opstanding van Jezus Christus uit de dood, drie dagen na zijn kruisiging. Het symboliseert de overwinning op de dood en de hoop op eeuwig leven.

Hoe wordt het gevierd?

• Traditioneel: Kerkdiensten tijdens het Paasweekend, vaak met kaarsen en muziek, en het delen van een paasmaal.
• Hedendaags: Het zoeken van paaseieren, de paashaas, chocolade-eieren en versieringen zoals paastakken. Hoewel deze symbolen vaak niet religieus zijn, verwijzen ze naar thema’s van nieuw leven en lente.

3. Goede Vrijdag

Oorspronkelijke betekenis: Herdenking van de kruisiging van Jezus Christus. Een dag van soberheid, stilte en reflectie.

Hoe wordt het gevierd?

• Traditioneel: Kerkdiensten met aandacht voor het lijdensverhaal van Jezus. Soms vasten christenen deze dag.
• Hedendaags: In Nederland is Goede Vrijdag geen officiële vrije dag voor iedereen, waardoor het minder zichtbaar is buiten religieuze kringen.

4. Hemelvaartsdag

Oorspronkelijke betekenis: Herdenkt de dag waarop Jezus, veertig dagen na zijn opstanding, ten hemel opvoer. Het markeert het einde van zijn aardse aanwezigheid en het begin van zijn geestelijke koninkrijk.

Hoe wordt het gevierd?

• Traditioneel: Kerkdiensten met aandacht voor de betekenis van de hemelvaart.
• Hedendaags: Voor veel mensen is dit een vrije dag zonder specifieke religieuze betekenis. Het wordt vaak gebruikt voor uitjes of fietstochten.

Dauwtrappen is een oude Nederlandse traditie die vooral op Hemelvaart wordt gevierd. Het houdt in dat mensen vroeg in de ochtend, vaak voordat de zon opkomt, naar buiten gaan voor een wandeling of fietstocht door de natuur, meestal door het gras dat bedekt is met ochtenddauw. Dit wordt ook wel dauwtrappen, dauwtreden of hemelvaren genoemd.

De dauw zelf speelt een bijzondere rol in deze traditie. Volgens het volksgeloof heeft dauw magische of zelfs goddelijke krachten, vooral op bepaalde dagen zoals Hemelvaart. Er werd geloofd dat dauw zou helpen tegen ouderdom, vrouwen mooier zou maken, en heilzaam zou zijn voor de huid, zoals tegen zomersproeten en andere onreinheden. Dit geloof komt waarschijnlijk uit de Germaanse tijd, waarin bij de Meifeesten de komst van het nieuwe leven in de natuur werd gevierd. Er zijn verhalen van mensen die ’s ochtends vroeg op hun blote voeten in het bedauwde gras dansten en zongen om de lente en de nieuwe energie van de natuur te begroeten.

Als je echt dauw wilt zien tijdens het dauwtrappen, moet je vroeg uit de veren. Dauw ontstaat meestal rond zonsopgang, die op Hemelvaartsdag ongeveer om 5.45 uur plaatsvindt. De grootste kans om dauw te zien, heb je in gebieden met een hoge luchtvochtigheid en op land dat dicht bij water ligt, zoals weilanden of grasvelden langs rivieren en meren.

Dauwtrappen is dus niet alleen een mooie manier om de frisse lucht en de natuur te ervaren, maar ook een traditie die doordrenkt is van oude overtuigingen en rituelen, waarin de dauw wordt gezien als een bron van gezondheid en schoonheid. Het is een gelegenheid om de dag met een goed begin te starten, te genieten van de natuur, en misschien zelfs een beetje van de magische krachten van de dauw te profiteren.

5. Pinksteren

Oorspronkelijke betekenis: Herdenkt de uitstorting van de Heilige Geest, vijftig dagen na Pasen, op de discipelen van Jezus. Dit wordt gezien als het begin van de christelijke kerk.

Hoe wordt het gevierd?

• Traditioneel: Kerkdiensten met een focus op de Heilige Geest en de eenheid van de kerk.
• Hedendaags: Voor sommigen is Pinksteren een lang weekend met barbecues en uitjes. De religieuze betekenis is vaak minder prominent.

6. Allerheiligen en Allerzielen

Oorspronkelijke betekenis: Allerheiligen (1 november) herdenkt alle heiligen en martelaren, terwijl Allerzielen (2 november) een dag is om overleden dierbaren te herdenken en voor hen te bidden.

Hoe wordt het gevierd?

• Traditioneel: Bezoeken van graven, branden van kaarsen en het bijwonen van speciale kerkdiensten.
• Hedendaags: In Nederland zijn deze dagen minder prominent in de algemene cultuur. In katholieke gemeenschappen blijven ze echter belangrijk.

7. Overige feestdagen en tradities

• Driekoningen: Op 6 januari herdenkt men het bezoek van de drie wijzen aan Jezus. Dit feest wordt vooral in katholieke gebieden gevierd.
• Advent: De vier weken voorafgaand aan Kerstmis, een periode van voorbereiding en verwachting. Adventskalenders zijn populair geworden als niet-religieuze traditie, maar bevatten nog steeds spirituele betekenissen voor veel christenen.

---

De invloed van de christelijke traditie op feestdagen

Veel christelijke feestdagen zijn verrijkt met seculiere of folkloristische tradities. Symbolen zoals de kerstboom, de paashaas en versieringen hebben vaak oude, niet-christelijke oorsprongen (zoals Germaanse of Keltische tradities), maar zijn in de loop van de tijd geïntegreerd in de vieringen. Dit heeft geleid tot een interessante balans tussen religie, cultuur en commercie.

Religieuze achtergrond van Nederland

• Voor de Reformatie: Katholieke achtergrond: Vóór de 16e eeuw was Nederland een katholiek gebied en maakte het deel uit van het grotere Rooms-Katholieke Europa. De katholieke kerk had grote invloed op het dagelijks leven, onderwijs en politiek. Alle christelijke feestdagen werden vanuit een katholiek perspectief gevierd.
• De Reformatie (16e eeuw): In de 16e eeuw verspreidde de Reformatie zich door Europa, geïnspireerd door hervormers zoals Maarten Luther en Johannes Calvijn. Dit leidde tot een splitsing binnen het christendom tussen katholieken en protestanten. In Nederland kreeg vooral het calvinisme veel aanhangers, vooral in de noordelijke provincies, wat resulteerde in de oprichting van de protestantse Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden.
• Secularisatie en diversiteit (20e en 21e eeuw): Sinds de 20e eeuw is de invloed van het christendom sterk afgenomen door secularisatie. Tegenwoordig beschouwt een groot deel van de Nederlandse bevolking zich als niet-religieus. Ook is Nederland religieus veelkleuriger geworden, met groeiende gemeenschappen van moslims, hindoes, boeddhisten en anderen.

---

De invloed van protestantse wortels tot de dag van vandaag

De protestantse wortels van Nederland komen nog steeds terug in hoe veel feestdagen worden gevierd, zelfs al zijn ze tegenwoordig vaak een mix van religieuze, seculiere en commerciële elementen. Veel protestantse tradities zijn gericht op soberheid, eenvoud en reflectie.

• Soberheid in de viering: Het calvinisme legde nadruk op soberheid en eenvoud, wat invloed had op de manier waarop feestdagen zoals Kerstmis en Pasen werden gevierd. Kerstmis was in de protestantse traditie vooral een tijd voor bijbelstudie en kerkdiensten, met minder nadruk op luxe en feestelijke versieringen. Vandaag de dag blijft die nuchtere instelling bij veel Nederlanders merkbaar, hoewel kerstbomen en andere versieringen in veel huizen te vinden zijn.
• Kerstmis zonder uitbundige feesten: In de protestantse traditie werd Kerstmis vooral als een tijd van bezinning en aanbidding gevierd, zonder de commerciële overdaad die nu kenmerkend is voor de feestdagen. Dit blijft voor sommige protestantse gezinnen een belangrijke manier van vieren, met een focus op samenzijn en het delen van eenvoudige maaltijden.

---

Bewust vieren: De ware betekenis van Kerstmis, Pasen en andere christelijke feestdagen

Het is begrijpelijk dat de nadruk op commercie en oppervlakkige versieringen de geest van de christelijke feestdagen kan afleiden. De ware betekenis van deze momenten ligt echter in de liefde, vrede en verbinding die we met elkaar delen. Dit kan zelfs door niet-christenen worden omarmd als een tijd voor reflectie, verbinding en het brengen van goedheid in de wereld.

Bewust vieren biedt ons de kans om de kern van deze feesten te herdenken. Of het nu gaat om de geboorte van Jezus Christus met Kerstmis, zijn opstanding met Pasen, of andere momenten van spirituele betekenis, het is altijd een gelegenheid om stil te staan bij wat we voor anderen kunnen betekenen, zowel in onze woorden als in onze daden. De kracht van deze feestdagen zit niet alleen in de symbolen of de rituelen, maar in de liefde die we uitstralen en de gemeenschap die we opbouwen.

Of je nu religieus of seculier bent, het gaat erom de diepere waarden van liefde, hoop en eenheid te omarmen, die de ware betekenis van deze christelijke feestdagen weerspiegelen. Het is een tijd om niet alleen stil te staan bij onze persoonlijke spirituele reis, maar ook om te verbinden met anderen en samen een positieve impact op de wereld te hebben.

---

Conclusie

De christelijke feestdagen in Nederland zijn sterk beïnvloed door zowel protestantse als katholieke tradities, die zich in de loop der tijd hebben vermengd met seculiere en folkloristische elementen. Deze dagen bieden een gelegenheid voor bezinning, verbondenheid en het vieren van liefde en vrede, ongeacht de manier waarop ze worden gevierd. Bewust vieren, met aandacht voor de ware betekenis van deze dagen, is een keuze die we allemaal kunnen maken, of we nu een religieus of seculier perspectief hebben.

“Fijne Feestdagen” – of het nu Kerstmis of een andere viering is – kan een kans zijn om samen te komen, elkaar te ondersteunen en het licht van vrede en liefde te delen.

---

Cultuur onder Vuur: breng Christus terug in Kerstmis

Hoe vaak hoor je tegenwoordig niet “Fijne feestdagen”? Of word je uitgenodigd voor een “Winterfeest”? De campagne Cultuur onder Vuur wil Christus terugbrengen in Kerstmis. Hij is het Middelpunt van het Kerstfeest en verdient onze eerbied als Redder en Verlosser van een mensheid die in duisternis verkeert. Wij zetten voor u 20 prachtige citaten op een rij uit de rijke traditie van de Westerse christelijke beschaving.

Sint-Ambrosius van Milaan (340-397)

“Zet je deur wijd open voor Hem die komt. Open je ziel, gooi de diepten van je hart open om de rijkdom van eenvoud te zien, de schatten van vrede, de zoetheid van genade. Open je hart en ren om de Zon van eeuwig licht te ontmoeten die alle mensen verlicht.”

Sint-Franciscus van Sales (1567-1622)

“Mensen kunnen dertig nachten dansend doorbrengen en niemand klaagt erover, maar als ze één kerstnacht doorkomen, hoesten ze en beweren ze dat hun maag de volgende ochtend van streek is. Ziet iemand dan niet dat de wereld een onrechtvaardige rechter is, genadig en welwillend jegens haar eigen kinderen, maar hard en streng jegens de kinderen van God?”

Sint-Antonius van Padua (1195-1231)

“O Vader, in uw Waarheid (dat wil zeggen in uw Zoon, nederig, behoeftig en dakloos) hebt u mij nederig gemaakt. Hij was nederig in de schoot van de Maagd, behoeftig in de kribbe van de schapen en dakloos op het hout van het kruis. Niets maakt de trotse zondaar zo nederig als de nederigheid van Jezus Christus’ menselijkheid.”

Sint-Cyrillus van Jeruzalem (315-386)

“Leraar der kinderen werd Zelf een kind onder de kinderen, opdat Hij de onverstandigen zou onderwijzen. Het Brood van de Hemel daalde neer op aarde om de hongerigen te voeden.”

Plinio Corrêa de Oliveira (1908-1995)

“In de kerstnacht wordt door de kracht van God een immense onmogelijkheid mogelijk en stroomt er een regen van genaden van de hemel naar de aarde, die al onze onmogelijke dromen in wonderbaarlijke realiteiten verandert. Want “apparuit salvator noster Domini Nostri Jesu Christi,” [onze redder, Onze Heer Jezus Christus is verschenen]. De Verlosser wordt vleesgeworden in een Maagd en woont onder de mensen. Hij komt met alles wat Hij voor de mensen heeft meegebracht. Dit is gewaagder dan welke andere utopie ook, maar genade, wonder en de kracht van God maken het werkelijkheid.”

Sint-Gregorius van Nazianze (329-390)

“Christus is geboren, verheerlijk Hem! Christus uit de hemel, ga Hem tegemoet! Christus op aarde, wees verheven! Zing voor de Heer heel de aarde; en opdat ik beide in één woord verenig, laat de hemelen zich verheugen, en laat de aarde blij zijn, om Hem die van de hemel is en dan van de aarde. Christus in het vlees, verheugt u met beven en met vreugde; met beven vanwege uw zonden, met vreugde vanwege uw hoop.”

Sint-Leo de Grote (c. 400-461)

“Geliefden, vandaag is onze Verlosser geboren; laten we ons verheugen. Verdriet mag geen plaats hebben op de verjaardag van het leven. De angst voor de dood is verzwolgen; het leven brengt ons vreugde met de belofte van eeuwig geluk. Niemand wordt van deze vreugde uitgesloten; iedereen heeft dezelfde reden om zich te verheugen. Onze Heer, Overwinnaar van zonde en dood, die niemand vrij van zonde vond, kwam ons allen bevrijden.”

Sint-Alphonsus Liguori (1696-1787)

“Sta op, alle edelen en boeren; Maria nodigt allen, rijk en arm, rechtvaardigen en zondaars, uit om de grot van Bethlehem binnen te gaan, om de voeten van haar pasgeboren Zoon te aanbidden en te kussen. Ga dan naar binnen, alle vrome zielen, ga en zie de Schepper van hemel en aarde op een klein hooi, in de gedaante van een klein Kind; maar zo mooi dat Hij rondom stralen van licht werpt. Nu Hij geboren is en op het stro ligt, is de grot niet langer afschuwelijk, maar een paradijs geworden. Laten we binnengaan; laten we niet bang zijn.”

Sint-Bernardus van Clairvaux (1090-1153)

“Ontwaak, jullie die in het stof liggen, ontwaak en loof. Zie, de Heer komt met verlossing. Hij komt met verlossing, Hij komt met bescherming, Hij komt met glorie. Jezus kan niet komen zonder verlossing, Christus kan niet komen zonder bescherming, noch de Zoon van God zonder heerlijkheid. Want Hijzelf is verlossing, Hij is werking, Hij is heerlijkheid, zoals er geschreven staat: “Een wijze zoon is de heerlijkheid van zijn vader.”

Sint-Petrus Chrysologus (c. 380-450)

“De geboorte van Christus was geen noodzaak, maar een uitdrukking van almacht, een sacrament van vroomheid voor de verlossing van mensen. Hij die de mens zonder generatie maakte uit zuivere klei, maakte de mens opnieuw en werd geboren uit een zuiver lichaam. De hand die klei aannam om ons vlees te maken, verwaardigde zich om een lichaam aan te nemen voor jullie verlossing. Dat de Schepper in zijn schepsel is en God in het vlees, geeft de mens waardigheid zonder oneer aan Hem die hem gemaakt heeft.”

Sint-Irenaeus van Lyon (ca. 130 – 202)

“Vanwege zijn grenzeloze liefde is Jezus geworden wat wij zijn, opdat Hij ons zou maken tot wat Hij is.”

Sint-Augustinus van Hippo (354-430)

“Niet de zichtbare zon, maar de onzichtbare Schepper van de zon heeft deze dag gewijd waarop de Maagd, een ware maar onschendbare Moeder, Hem baarde die zichtbaar werd omwille van ons en door wie zij zelf werd geschapen. Een maagd wordt zwanger, maar blijft maagd; een maagd is zwanger; een maagd brengt haar kind ter wereld, maar blijft altijd maagd. Waarom verbaast u zich hierover, o mens? Het was passend voor God om zo geboren te worden toen Hij zich verwaardigde om mens te worden.”

Sint-Gregorius van Nyssa (335-395)

“Vandaag begint de duisternis korter te worden en het licht langer, terwijl de uren van de nacht minder…. worden. Besef dat het ware Licht nu hier is en door de stralen van het Evangelie de hele aarde verlicht.”

Sint-Bede de Eerbiedwaardige (672-735)

“Christus is de Morgenster, Die, wanneer de nacht van deze wereld voorbij is, Zijn heiligen de belofte geeft van het licht van het leven, en de eeuwige dag opent.”

Sint-Johannes Chrysostomus (ca. 347-407)

“Zie op Kerstmis een nieuwe en wonderlijke werkelijkheid. De engelen zingen en de aartsengelen vermengen hun stemmen in harmonie. De Cherubijnen zingen hun vreugdevolle lofzang. De Serafijnen verheffen Christus’ glorie. Allen prijzen dit heilige feest en aanschouwen de Godheid hier op aarde en de mens in de hemel. Hij die nu boven is voor onze verlossing, woont hier beneden, en wij die nederig zijn, zijn door goddelijke genade verheven. Bethlehem lijkt deze dag op de hemel, terwijl we vanuit de sterren het gezang van engelenstemmen horen. Vraag niet hoe. Want waar God wil, zwicht de natuur. Want Hij wilde. Hij had de macht. Hij daalde neer. Hij verloste. Alle dingen bewegen in gehoorzaamheid aan God. Op deze dag wordt Hij die geboren wordt en wordt Hij die is wat Hij niet is. Hij is God die mens is geworden, zonder af te wijken van Zijn Godheid.”

Sint-Leo de Grote

“Onze Verlosser, geliefden, is vandaag geboren: laten we blij zijn. Want er is geen juiste plaats voor droefheid, wanneer we de geboortedag van het Leven vieren, die de angst voor sterfelijkheid vernietigt en ons de vreugde van de beloofde eeuwigheid brengt. Niemand wordt ervan weerhouden in dit geluk te delen. Er is voor iedereen een gemeenschappelijke maat van vreugde, want zoals onze Heer, de vernietiger van zonde en dood, niemand vrij van last vindt, zo is Hij gekomen om ons allen te bevrijden. Laat de heilige juichen omdat hij de overwinning nadert. Laat de zondaar blij zijn omdat hij wordt uitgenodigd tot vergeving. Laat de heiden moed vatten omdat hij tot het leven geroepen is. Want de Zoon van God heeft in de volheid van de tijd, die de ondoorgrondelijke diepte van de goddelijke raad heeft bepaald, de natuur van de mens op zich genomen, om die zo met zijn Auteur te verzoenen: opdat de uitvinder van de dood, de duivel, zou overwonnen worden door die (natuur) die hij had overwonnen.”

Sint-Augustinus van Hippo

“Word wakker, o mens! Want het was voor jou dat God mens werd. Sta op en besef dat het allemaal voor jou was. De eeuwige dood zou je te wachten hebben gestaan als Hij niet op tijd geboren was. Je zou nooit bevrijd zijn van je zondige vlees als Hij niet de gelijkenis van zondig vlees op Zich had genomen. Eeuwig zou jouw ellende zijn geweest als Hij deze daad van barmhartigheid niet had verricht. Je zou niet weer tot leven zijn gekomen als Hij niet was gekomen om jouw dood te sterven. Je zou zijn vergaan als Hij niet was gekomen.”

Sint-Johannes Chrysostomus

“Kom dan, laten we het feest in acht nemen. Werkelijk wonderlijk is de hele kroniek van de Geboorte. Want op deze dag is er een einde gekomen aan de oude slavernij, de duivel is verslagen, de demonen zijn op de vlucht geslagen, de macht van de dood is gebroken, het paradijs is ontsloten, de vloek is weggenomen, de zonde is van ons verwijderd, de dwaling is verdreven, de waarheid is teruggebracht, de spraak van vriendelijkheid is verspreid en verspreidt zich aan alle kanten, een hemelse manier van leven is ‘in geplant op de aarde, engelen communiceren met mensen zonder angst, en mensen houden nu spraak met engelen.”

Sint-Ephraïm de Syriër (c. 306-373)

“Vandaag heeft de Godheid zich als een zegel op de mensheid gedrukt, zodat de mensheid met het stempel van de Godheid zou worden versierd.”

Sint-Johannes Bosco (1815-1888)

“Morgen begint de kerst noveen. Ik beveel jullie twee dingen aan voor deze dagen. Roep Kind Jezus vaak in gedachten; herinner je de liefde die Hij je brengt en de bewijzen die Hij je heeft gegeven van zijn liefde – tot op het punt van sterven voor jou. Als je ’s ochtends meteen opstaat als de bel gaat, en je voelt de kou, denk dan aan Kind Jezus, die beefde van de kou, daar op het hooi. Moedig elkaar de hele dag aan om je lessen goed te bestuderen, om je werk goed te doen en om aandachtig te blijven op school uit liefde voor Jezus. Vergeet niet dat Jezus vooruitging in wijsheid, in leeftijd en in genade voor God en de mensen. Bovenal, uit liefde voor Jezus, waak ervoor dat je niet in een zonde valt die Hem zou kunnen verafschuwen. Doe zoals de herders van Bethlehem: ga Hem vaak bezoeken. We zijn jaloers op de herders die naar de stal in Bethlehem gingen, Hem als pasgeboren baby zagen, Zijn handje kusten en Hem hun geschenken gaven. Wat waren die herders gezegend, zeggen we! Maar wij hebben niets om jaloers op te zijn, want diezelfde zegen hebben wij ook. Diezelfde Jezus, die door de herders in de stal werd bezocht, vinden we hier in onze tabernakel. Het enige verschil is dit: de herders zagen Hem met hun ogen van vlees; wij zien Hem alleen met de ogen van Geloof. Er is niets dat we kunnen doen dat Hem meer zou behagen dan vaak naar Hem toe te gaan om Hem te bezoeken. Hoe zullen we Hem gaan bezoeken? Allereerst door regelmatig communie te gaan. Een andere manier is om af en toe overdag naar de kerk te gaan, misschien maar voor een minuutje.”