Femicide, eer gerelateerd geweld en eerwraak

Geplaatst op 10 november 2024 door Nicole in de categorie Cultuur

Begrijpen, voorkomen, bestrijden en slachtoffers beschermen

Geweld tegen vrouwen kent vele gezichten. Vaak vallen de termen femicide, eergerelateerd geweld en eerwraak. Ze lijken verschillend, maar hebben één gemeenschappelijke kern: het zijn vormen van gendergerelateerd geweld.

Het gaat om geweld tegen vrouwen door mannen die zich in hun ‘eer’ aangetast voelen wanneer een vrouw – ongeacht wie zij is – hun wensen of verwachtingen niet volgt.

Geweld tegen vrouwen: feiten, begrippen en preventie

Uit een Europees onderzoek (2024) blijkt dat geweld tegen vrouwen nog steeds een groot maatschappelijk probleem is:

Belangrijke cijfers:

1 op de 3 vrouwen heeft fysiek of seksueel geweld meegemaakt (zie hier).
1 op de 6 vrouwen ervaart seksuele agressie, zoals verkrachting of aanranding.
1 op de 5 vrouwen ervaart geweld van een partner, familielid of huisgenoot.
1 op de 3 vrouwen ervaart seksuele intimidatie op het werk, vooral onder jongere vrouwen.
Slechts 1 op de 8 vrouwen doet aangifte bij de politie.

Deze cijfers laten zien dat geweld tegen vrouwen wijdverbreid is, vaak niet wordt gemeld en ernstige gevolgen heeft. Ze benadrukken hoe belangrijk het is dat:

slachtoffers geholpen en beschermd worden,
er voorlichting en bewustwording is over wat wel en niet mag,
mannen en vrouwen samen een cultuur van respect en veiligheid creëren.

Jongens, slachtofferschap en patronen van geweld

Hoewel meisjes en vrouwen disproportioneel vaak slachtoffer zijn, kunnen ook jongens slachtoffer worden van seksuele intimidatie of geweld. Vaak durven jongens hier niet over te praten, omdat sociale normen hen leren dat “echte mannen” sterk en ongevoelig moeten zijn.

Soms kan onverwerkt slachtofferschap leiden tot herhaald of gereproduceerd gedrag, waardoor geweld tegen meisjes vaker voorkomt. Door jongens te leren dat kwetsbaarheid tonen normaal is, respect voor grenzen essentieel is en geweld nooit acceptabel is, kunnen deze patronen doorbroken worden. Goede voorbeelden, seksuele voorlichting en opvoeding in empathie en verantwoordelijkheid zijn cruciaal om een cultuur van veiligheid en respect voor iedereen te bevorderen.

Eergerelateerd geweld: controle, macht en angst

Eergerelateerd geweld richt zich vaak tegen vrouwen die opkomen voor hun zelfstandigheid, vrijheid of het recht om eigen keuzes te maken over hun leven, relaties en lichaam. Het is laf gedrag, gebaseerd op angst, controle en machtsmisbruik.

Dit geweld staat niet op zichzelf, maar maakt deel uit van een bredere categorie: gendergerelateerd geweld. Dit is geweld dat voortkomt uit ongelijke machtsverhoudingen tussen mannen en vrouwen en starre ideeën over hoe vrouwen zich zouden moeten gedragen. De meest extreme en zichtbare vormen zijn:

Eergerelateerd geweld – bijvoorbeeld dreigementen, sociale controle of fysieke aanvallen om de “familie-eer” te herstellen.
Eerwraak – het toepassen van geweld op vrouwen die zich niet conformeren aan strikte familietradities.
Femicide – het doden van vrouwen vanwege hun geslacht, bijvoorbeeld in het kader van partnergeweld of eergerelateerd motief.

Opmerking: Gendergerelateerd geweld kan ook tegen mannen, jongens of transgenders worden gepleegd vanwege hun geslacht of genderexpressie. Vrouwen zijn echter disproportioneel vaak slachtoffer.

“Don’t tell us how to dress, tell them not to rape”

Dit principe benadrukt respect en gelijkwaardigheid: de verantwoordelijkheid voor geweld ligt altijd bij de dader, nooit bij het slachtoffer.

Wat het betekent:

Kleding, gedrag of uitgaan van een vrouw is nooit een reden voor geweld.
Het slachtoffer draagt geen schuld; de dader wél.

Waarom dit belangrijk is:

Het voorkomt victim blaming, waarbij slachtoffers de schuld krijgen.
Het legt de verantwoordelijkheid bij de dader en helpt een samenleving te creëren waarin vrijheid, veiligheid en respect voor iedereen vanzelfsprekend zijn.

Wat jij kunt doen:

Geef het goede voorbeeld in je gezin, op school of op het werk.
Respecteer grenzen en leer dat “nee” echt nee betekent.
Laat zien dat echte kracht ligt in bescherming, respect en empathie, niet in controle of angst.

Het perspectief van het slachtoffer telt

Geweld kan niet alleen door buitenstaanders beoordeeld worden. Alles wat angst veroorzaakt, vrijheid beperkt of psychisch of lichamelijk leed veroorzaakt, valt onder geweld. Het perspectief van het slachtoffer moet altijd het uitgangspunt zijn.

Praktische voorbeelden van respect en grenzen

Als iemand “nee” zegt tegen een date of flirtpoging, accepteer dit direct.
Dring niet aan, ga niet discussiëren of proberen iemand te overtuigen.
Blijf vriendelijk en respectvol; een afwijzing zegt niets over jouw waarde.
Let op signalen van desinteresse: korte antwoorden, weinig oogcontact, afstand houden of geen online reacties.
Net als bij leren zwemmen geldt: oefenen, aandacht voor signalen en respect voor grenzen zijn essentieel.

Voorkomen is beter dan genezen

Eergerelateerd geweld en andere vormen van gendergerelateerd geweld beginnen vaak klein, met woorden, blikken of subtiele vormen van controle. Preventie begint in het dagelijks leven:

Thuis: ouders en opvoeders leren respect, empathie en verantwoordelijkheid aan.
In de gemeenschap: mannen en vrouwen zetten zich actief in om grenzen te bewaken en slachtoffers te beschermen.
Op scholen en werk: onderwijs en voorlichting over vrijheid, gelijkwaardigheid en consent.

Door consequent te handelen volgens deze principes ontstaat een samenleving waarin persoonlijke vrijheid, veiligheid en gelijkwaardigheid voor iedereen vanzelfsprekend zijn.

Begrippen en voorbeelden

Begrip	Motief	Voorbeelden
Gendergerelateerd geweld	Geweld gebaseerd op ongelijke machtsverhoudingen, gendernormen en stereotypen	Huiselijk geweld, seksueel geweld, straatintimidatie, genitale verminking, geweld tegen LHBTIQ+ personen
Eergerelateerd geweld	Handhaven van familie- of groepsnormen, vaak rond seksualiteit en kuisheid	Stalking, dreigementen, huwelijksdwang, FGM, sociale controle, intimidatie
Eerwraak	Herstellen van de “eer” van de familie die door (meestal) een vrouw is “geschonden”	Dodelijk geweld of ernstige mishandeling tegen een vrouw die familietradities of gedragsnormen overtreedt
Femicide	Doden omdat het slachtoffer vrouw is (geslachtsspecifiek motief)	Partnermoord, seksueel geweld met dodelijke afloop, vrouwenmoord uit haat tegen vrouwen

Het begint vaak klein

Eergerelateerd geweld, eerwraak en femicide ontstaan zelden plotseling. Vaak beginnen ze met subtiele, alledaagse grensoverschrijdingen, onderdeel van een bredere cultuur van gendergerelateerd geweld.

Voorbeelden van beginnende signalen:

Fysiek: ongewenst aanraken, duwen, intimiderend dichtbij komen
Seksueel: opmerkingen over iemands lichaam, aandringen op seks, ongepaste berichten
Psychologisch: manipuleren, kleineren, buitensluiten, voortdurend onder druk zetten
Digitaal: stalken via social media, ongewenst delen van persoonlijke foto’s, dreigen via berichten

Deze kleine gedragingen vormen de voedingsbodem voor ernstiger geweld, variërend van huiselijk geweld tot eergerelateerd geweld. zoals eergerelateerd geweld.

Wat verstaan mannen onder eer?

Eer is een oud begrip, geworteld in tradities, familiebanden en culturele normen. Voor sommige mannen betekent het beschermen van de familie-eer absolute prioriteit – soms ten koste van vrijheid en veiligheid van vrouwen. Vaak gaat achter eer macht, controle en angst schuil, wat gedrag oplevert dat vrouwen ernstig kan beperken of bedreigen.

Wat is eergerelateerd geweld?

Eergerelateerd geweld treft vooral vrouwen die mishandeld of zelfs gedood worden om de familie-eer te herstellen. Het komt vaak voor in gemeenschappen waar patriarchale tradities sterk zijn en vrouwen niet als gelijkwaardig worden gezien. Veelvoorkomende aanleidingen zijn:

Afwijzen van een gearrangeerd huwelijk
Het aangaan van een relatie zonder toestemming van de familie
De keuze om een eigen leven te leiden

Voorbeelden uit Europa

Zweden: Tot 2004 werden tussen de 1.500 en 2.000 gevallen geregistreerd, hoewel onderrapportage waarschijnlijk is. In 2019 begon de politie specifiek eergerelateerde misdrijven bij te houden; tegen november 2021 waren er 4.500 vermoedelijke gevallen.
Duitsland: Tussen 1996 en 2005 gemiddeld 12 eergerelateerde moorden per jaar (ongeveer 1,7% van het totale aantal moorden). In Keulen (2015–2016) massale seksuele aanvallen op Oudjaarsavond.
Verenigd Koninkrijk: In 2012 jaarlijks ongeveer 3.000 gevallen van eergerelateerd geweld en circa 12 moorden, ondanks dat veel politie-eenheden geen gegevens bijhielden. Specifieke gevallen: Rotherham (1997–2013, minstens 1.400 minderjarige meisjes seksueel uitgebuit), Newcastle (17 mannen misleidden tienermeisjes via grooming en drugs), en tussen 2023–2025 meerdere asielzoekers aangeklaagd voor verkrachting en geweld.
Finland: Oulu (2018–2019), meerderjarige mannen, asielzoekers, verdacht van seksueel misbruik van meisjes onder 15 jaar.

Trends na 2015

Na 2015 is het bewustzijn van eergerelateerd geweld toegenomen, mede door het Verdrag van Istanbul (2016), dat landen verplicht geweld tegen vrouwen en huiselijk geweld te voorkomen en aan te pakken.

In Nederland leidde dit tot meer focus op meldingen en registratie. Dit betekent echter niet dat alle gevallen eenvoudig kunnen worden opgelost: complexe gezins- en migratierelaties, juridische bescherming van nieuwkomers en andere factoren maken directe vervolging soms lastig. Tegelijkertijd zorgt betere registratie en bewustwording ervoor dat meer slachtoffers durven aangifte te doen.

Let op: eergerelateerd geweld komt in Europa al decennia voor. Vroeger kreeg het weinig media-aandacht, waardoor het leek alsof het nieuw was. In werkelijkheid bestond het al, vaak binnen bepaalde gemeenschappen met een migratieachtergrond, met dezelfde patronen van controle, macht en het normaliseren van geweld. Dit betekent echter niet dat het beperkt is tot deze groepen: geweld tegen vrouwen komt voor alle bevolkingsgroepen, en de onderliggende oorzaken – machtsongelijkheid, patriarchale normen en controle over vrouwen – zijn universeel en niet gebonden aan afkomst of religie.

Voorbeelden uit Nederland

Moord en geweld binnen families: iedere acht dagen wordt een vrouw vermoord, vaak door (ex-)partners of familie; sommige moorden hebben een eergerelateerd motief.
Huwelijksdwang en gedwongen huwelijken: honderden meldingen per jaar bij organisaties zoals Fier Nederland en AWARE.
Straatintimidatie en sociale controle: beperkingen in kleding, uitgaan of contact met vrienden.
Stalking en digitale intimidatie: volgen, dreigen, persoonlijke informatie online verspreiden.

Vormen van eergerelateerd geweld:

Fysiek geweld: slaan, schoppen, wurgen om gehoorzaamheid af te dwingen.
Seksueel geweld: verkrachting, aanranding binnen familie of gemeenschap.
Emotioneel en psychologisch geweld: vernedering, manipulatie, isolement, schuldgevoel.
Digitale intimidatie: dreigen via social media, delen van privéfoto’s.
Huwelijksdwang en relatiecontrole: gedwongen huwelijken, partnercontact vermijden.
Grooming: misleiding en seksuele uitbuiting.
Vrouwenbesnijdenis (FGM): extreme controle over meisjes en hun seksualiteit, met levenslange fysieke en psychische gevolgen.

Atria: Kennisinstituut voor Emancipatie en Vrouwengeschiedenis

Wettelijke en maatschappelijke uitdagingen

In Nederland zijn sommige praktijken, zoals kindhuwelijken en vrouwenbesnijdenis, niet volledig verboden of worden ze soms toegestaan onder uitzonderingen (bijvoorbeeld bij erkenning van buitenlandse huwelijken of culturele tradities). Hierdoor is de bescherming van meisjes en jonge vrouwen complex, en laat dit zien dat wet- en regelgeving alleen niet voldoende is om eergerelateerd geweld te voorkomen.

Organisaties zoals Fier Nederland, AWARE en het Landelijk Knooppunt Huwelijksdwang en Achterlating (LKHA) bieden naast opvang en begeleiding ook juridische ondersteuning en preventieprogramma’s.

De rol van de overheid

Eergerelateerd geweld raakt direct aan beleid, handhaving en bescherming. Slachtoffers zijn afhankelijk van politie, Veilig Thuis, hulporganisaties en de rechterlijke macht. De overheid moet:

Slachtoffers beschermen: dreiging serieus nemen en langdurige steun bieden.
Wetten handhaven: strikte vervolging van eergerelateerd geweld, stalking, seksuele misdrijven en gedwongen huwelijken.
Preventie en voorlichting: onderwijs en maatschappelijke programma’s tegen geweld en patriarchale normen.
Samenwerken met gemeenschappen: dialoog voeren, maar ook duidelijke grenzen stellen tegen geweld.

Effectieve bescherming en preventie slagen alleen als de overheid consistent optreedt en slachtoffers daadwerkelijk kunnen rekenen op veiligheid.

Rijksoverheid: aanpak gendergerelateerd geweld (2023)

De invloed van mannen

Veel vormen van geweld – zoals eergerelateerd geweld, stalking, seksuele intimidatie en partnergeweld – worden door mannen gepleegd. Daarom is hun rol cruciaal: door grenzen te stellen, op te komen voor slachtoffers en geweld actief te veroordelen, kunnen mannen risico’s voor vrouwen verkleinen.

Waarom mannen soms niet ingrijpen: persoonlijke overtuigingen, culturele normen of gebrek aan voorbeelden van beschermend leiderschap.

Toch laten veel gemeenschappen zien dat mannen wél een actieve beschermende rol kunnen vervullen, mits ze de middelen, steun en rolmodellen krijgen. Belangrijk blijft dat de verantwoordelijkheid voor geweld altijd bij de dader ligt, nooit bij het slachtoffer.

Wat kunnen ouders doen?

Opvoeding en voorbeeldgedrag

Ouders hebben een cruciale taak bij het opvoeden van respectvolle, verantwoordelijke en empathische mannen. Hoe jongens leren over relaties, grenzen en macht, bepaalt hun houding tegenover vrouwen en geweld later in het leven.

Belangrijke aandachtspunten:

Praten over afwijzing, consent en grenzen:
Iedereen heeft het recht “nee” te zeggen. Leer signalen van desinteresse of ongemak herkennen en respecteren. Gebruik voorbeelden uit dagelijks leven, zoals spelen, flirten of sociale media.
Seksuele verantwoordelijkheid en respect:
Leg uit dat seks nooit verplicht is en dat aandringen strafbaar kan zijn. Bespreek respect voor eigen lichaam én dat van anderen, met leeftijdsgeschikte gesprekken over relaties, lichamelijke veranderingen en intimiteit.
Mannelijkheid en groepsdruk:
Dominantie en agressie zijn geen vereisten om een “echte man” te zijn. Leer jongens omgaan met groepsdruk en verantwoorde keuzes te maken. Laat voorbeelden zien van mannen die respectvol en beschermend handelen.
Empathie en emotionele intelligentie:
Moedig aan emoties te uiten, te luisteren en zich in te leven in anderen. Leg uit dat begrip en compassie krachtig zijn en geen zwakte.
Beschermend gedrag en verantwoordelijkheid:
Leg uit dat echte kracht ligt in bescherming en respect, niet in geweld of controle. Stimuleer actief ingrijpen bij bedreiging van anderen en geef zelf het goede voorbeeld in huis.
Bredere context en cultuur van gelijkwaardigheid:
Bespreek hoe maatschappelijke normen en tradities gedrag beïnvloeden. Moedig kritische vragen aan over stereotypen, genderrollen en machtsverhoudingen. Leer dat iedereen gelijkwaardig is, ongeacht geslacht, leeftijd of achtergrond.

Door deze thema’s consequent en open te bespreken, dragen ouders bij aan een generatie mannen die respectvol, verantwoordelijk en beschermend zijn – zowel binnen het gezin als daarbuiten in hun sociale omgeving.

Beschermend leiderschap en samenwerking

De verantwoordelijkheid van mannen

De verantwoordelijkheid stopt niet bij ouders. Mannen in families, gemeenschappen en leiderschapsposities hebben een cruciale rol bij het waarborgen van veiligheid, respect en gelijkwaardigheid. Hun gedrag kan een cultuur van geweld of een cultuur van bescherming versterken.

Belangrijke aspecten:

Actief opkomen voor vrouwen en meisjes:
Laat zien dat geweld, intimidatie en controle niet acceptabel zijn. Steun slachtoffers en wees zichtbaar een bondgenoot.
Grenzen stellen en geweld tegengaan:
Maak duidelijk wat wel en niet acceptabel is binnen families, gemeenschappen en sociale groepen. Gebruik dagelijkse situaties om normen te verduidelijken.
Ingrijpen bij machtsmisbruik of geweld:
Durf op te treden wanneer iemand misbruik maakt van macht of dreigt met geweld. Bescherm kwetsbaren, ook als dit spanning veroorzaakt. Stimuleer anderen hetzelfde te doen.

Beschermend leiderschap in praktijk:
Beschermend leiderschap betekent kracht inzetten om veiligheid en respect te waarborgen, niet om vrouwen te controleren of hun vrijheid te beperken. Het gaat om een combinatie van empathie, daadkracht en voorbeeldgedrag.

Samenwerking voor een cultuur van gelijkwaardigheid

Wanneer mannen en vrouwen samenwerken op basis van respect, gelijkwaardigheid en persoonlijke vrijheid, ontstaat een samenleving waarin bescherming en veiligheid niet alleen door wetten wordt gegarandeerd, maar ook door de dagelijkse acties van mensen die hun invloed gebruiken om vrouwen te ondersteunen.

Door de rol als man serieus te nemen, kun je een voorbeeld zijn – niet alleen voor je eigen kinderen, maar ook voor andere mannen in de gemeenschap. Zo kunnen we samen een omgeving creëren waarin vrouwen en meisjes vrij zijn, veilig zijn en hun eigen keuzes kunnen maken – en waarin eer en traditie niet gebruikt worden om controle of angst te rechtvaardigen.

Veiligheid, integratie en verantwoordelijkheid

Wanneer mensen veiligheid zoeken in een land met andere normen en waarden, brengt dat verantwoordelijkheid met zich mee: men moet zich aanpassen aan de wetten en sociale waarden van dat land, inclusief het respecteren van de rechten en vrijheid van meisjes en vrouwen.

Dit betekent niet dat je je eigen cultuur of tradities moet verloochenen, maar wel dat opvattingen over ongelijkwaardigheid niet houdbaar zijn. Als kinderen opgroeien met het idee dat meisjes en vrouwen minderwaardig zijn, of dat mannen controle mogen uitoefenen om “eer” te bewaren, ontstaat geen veilige samenleving – ook niet voor hun eigen zonen en dochters.

Ouders hebben daarom een dubbele taak:

Veiligheid en respect voor lokale normen bijbrengen.
Hun gezin voorbereiden op een samenleving waarin gelijkwaardigheid, vrijheid en persoonlijke keuzes centraal staan.

Voorbeelden van aanpassing:

Jongens leren dat macht en dominantie geen tekenen van mannelijkheid zijn; respect, bescherming en empathie wel.
Meisjes leren dat ze recht hebben op eigen keuzes en veiligheid, ook binnen familie en gemeenschap.
Het hele gezin begrijpt dat eer en traditie nooit gebruikt mogen worden om geweld of controle te rechtvaardigen.

Door deze aanpassing kunnen gezinnen bijdragen aan een samenleving waarin veiligheid, vrijheid en gelijkwaardigheid voor iedereen, inclusief hun eigen kinderen, gewaarborgd zijn.

Historische context: geweld tegen vrouwen door de eeuwen heen

Vrouwen hebben eeuwenlang patriarchale structuren ervaren die hun vrijheid en autonomie beperkten.

Oude Rome: verkrachting werd gezien als aantasting van de familie-eer, niet van het slachtoffer.
Middeleeuwen: sancties varieerden; soms kon een verkrachter vervolging ontlopen door met het slachtoffer te trouwen.

Deze geschiedenis laat zien hoe patriarchale waarden eeuwenlang controle over vrouwenlichamen legitimeerden – een mechanisme dat ook vandaag terugkomt in eergerelateerd geweld.

Verlichting, moderniteit en hedendaagse uitdagingen

18e eeuw: mensenrechten en individuele vrijheden kregen invloed; verkrachting werd erkend als ernstig misdrijf.
20e en 21e eeuw: feministische bewegingen en maatschappelijke debatten brachten erkenning voor slachtoffers, verbeterden juridische bescherming en doorbraken taboes.
Internationale verdragen: zoals het Verdrag van Istanbul verplichten landen seksueel geweld strenger te bestrijden.

Huidige uitdagingen:

Slachtoffers durven vaak geen aangifte te doen uit angst voor stigmatisering.
Rechtszaken zijn soms moeilijk te winnen.
In oorlogssituaties wordt verkrachting systematisch ingezet.

Conclusie: Waar verkrachting vroeger werd gezien als aantasting van eigendom of familie-eer, staat nu de autonomie en integriteit van het individu centraal. Hardnekkige stereotypen – zoals het idee dat slachtoffers “zelf schuld” hebben – vormen nog steeds een groot obstakel.

Wat is eerwraak en hoe ontstaat het?

Eerwraak ontstaat uit strikte normen rond seksualiteit, relaties en gedrag, vooral van vrouwen. In sommige families of gemeenschappen wordt de eer van de familie belangrijker geacht dan de rechten of gevoelens van het individu.

Situaties waarin eerwraak voorkomt:

Het weigeren van een gearrangeerd huwelijk
Een relatie zonder toestemming van de familie
Scheiden of willen scheiden van de echtgenoot
Seksuele relaties buiten het huwelijk

Het gaat niet om individuele keuzes, maar om een systeem dat controle over vrouwenlichamen legitimeert via het idee van “eer”.

Kernboodschap: eergerelateerd geweld begint zelden met een mes of pistool. Het begint met woorden, blikken en kleine grensoverschrijdingen. Doorbreken begint in de huiskamer, met gesprekken over respect, consent en gelijkwaardigheid.

Eerwraak in Nederland

Nederland is multicultureel. De meeste families maken zich hier niet schuldig aan eergerelateerd geweld, maar het komt wél voor.

Politiegegevens 2020: 1.030 mogelijke eergerelateerde incidenten, waarvan 12 met dodelijke afloop
Voorlichting en bewustwording: organisaties zoals Fier Nederland, AWARE en het Landelijk Knooppunt Huwelijksdwang en Achterlating geven voorlichting op scholen, binnen gemeenschappen en aan hulpverleners
Hulpverlening: slachtoffers kunnen terecht bij Veilig Thuis en beschermde opvanghuizen; ook mannen die risico lopen kunnen hier steun vinden
Wetgeving: dwingen tot een huwelijk is strafbaar; eergerelateerd geweld wordt gezien als ernstige vorm van huiselijk geweld
Onderwijs en integratie: bewustwording bij kinderen en jongeren helpt schadelijke tradities en gewoonten te doorbreken

Jongeren tussen twee werelden

Jongens:

Op school leren ze dat mannen en vrouwen gelijk zijn, vrijheid belangrijk is en liefde een keuze is.
Thuis horen ze dat familie-eer belangrijker is dan hun eigen geluk of dat van hun zus, moeder of nicht.
Dit laat zien hoe opvoeding en traditie gedrag beïnvloeden. Traditie mag nooit een vrijbrief zijn voor geweld.

Meisjes en jonge vrouwen:

Elke beslissing – van kleding tot relaties – kan kritisch bekeken worden, wat stress, angst en onzekerheid veroorzaakt.
Op school leren ze dat ze rechten hebben en keuzes mogen maken.
Thuis moeten ze rekening houden met familie-eer en verwachtingen van ouders, ooms of broers.

Interculturele relaties:

Jongeren die vrijheid en persoonlijke keuzes gewend zijn, kunnen uitdagingen ervaren in relaties met partners uit culturen waar eer en gezagsverhoudingen zwaar wegen.
Wat in Nederland vanzelfsprekend is – zelfstandig beslissen en relaties op basis van liefde – kan elders als grensoverschrijdend of respectloos worden gezien.

Bewustwording en voorlichting zijn cruciaal: jongeren moeten veilig kunnen navigeren zonder hun autonomie te verliezen.

Woede, angst en macht bij mannen

Veel mannen die geweld gebruiken handelen uit angst, onzekerheid of jaloezie, niet uit liefde.

Hun gedrag draait om macht en controle.
Preventie en onderwijs laten zien dat echte kracht ligt in respect, empathie en gelijkwaardigheid. Controle gebaseerd op angst is geen echte macht.

Traditie versus moderne waarden

Jongeren in Nederland navigeren vaak tussen twee werelden:

Thuis: familie-eer en traditie centraal
School/samenleving: vrijheid, gelijkheid en persoonlijke keuzes centraal

Dit spanningsveld kan leiden tot conflicten of, in extreme gevallen, dwang of geweld. Begrip, begeleiding en educatie zijn cruciaal voor het welzijn van jongeren.

Bescherming en preventie

Bescherming stopt vaak niet bij 18 jaar; subtiele druk kan doorgaan.

Belangrijke maatregelen:

Langdurige bescherming en toezicht waar nodig
Psychologische en praktische hulp voor slachtoffers
Juridische maatregelen tegen familieleden die dreiging vormen
Onderwijs en dialoog over mensenrechten, vrijheid en gelijkheid

Vrijheid en verantwoordelijkheid gaan hand in hand. Zodra gedrag leidt tot dwang, geweld of bedreiging, grijpt de wet in.

Samen verantwoordelijk

Eerwraak raakt de kern van vrijheid, veiligheid en gelijkwaardigheid.

Bescherming begint bij ons: in de huiskamer, op school, in de buurt en via organisaties.
Jongeren moeten vrij opgroeien en relaties op basis van liefde en wederzijds respect vormgeven.
Voer gesprekken over respect, grenzen en keuzes. Echte eer zit in respect en gelijkwaardigheid, niet in beheersen of straffen.

Hulp en advies in Nederland

Veilig Thuis: Landelijk meldpunt voor huiselijk geweld en kindermishandeling. www.veiligthuis.nl – 0800-2000
Fier Nederland: Gespecialiseerd in vrouwen en kinderen die te maken hebben met huiselijk geweld en eergerelateerd geweld. www.fier.nl – 088-2080000
AWARE Nederland: Expertise- en behandelcentrum voor eergerelateerd geweld, gedwongen huwelijken en achterlating. www.aware-nederland.nl
Landelijk Knooppunt Huwelijksdwang en Achterlating (LKHA): Advies, bemiddeling, juridische ondersteuning en doorverwijzing. www.huwelijksdwang.nl
Bij directe dreiging of geweld: bel 112; anders 0900-8844
Opvanghuizen en crisisplekken: Tijdelijk veilig onderdak, psychosociale begeleiding, juridische ondersteuning, onderwijs/werkhulp
Juridisch advies: Slachtofferhulp Nederland en gespecialiseerde advocaten

Veilig handelen bij vermoedens van geweld

Wanneer handelen?

Meld iets als je vermoedt dat iemand:

Thuis, op school of in de buurt wordt geslagen, bedreigd of gepest.
Seksueel wordt lastiggevallen of misbruikt.
Onder dreiging van eergerelateerd geweld staat.
Wordt verwaarloosd of niet de zorg krijgt die nodig is.

Belangrijk: ook als je niet zeker bent, kan contact opnemen met hulpverleners de veiligheid vergroten.

Hoe handelen?

Observeer en noteer signalen
Let op tekenen van angst, teruggetrokken gedrag, verwondingen of veranderingen in gedrag.
Praat erover (indien veilig)
Vraag rustig hoe het gaat, zonder te beschuldigen. Laat merken dat je luistert en steunt.
Zoek advies
Neem contact op met Veilig Thuis (0800-2000) of een andere hulporganisatie voor tips en begeleiding.
Beslissen over melden
Veilig Thuis helpt beoordelen of er een officiële melding nodig is. Als er sprake is van direct gevaar, bel 112.

Wat is belangrijk om te weten?

Je mag informatie delen om iemand te beschermen, ook als er normaal gesproken een geheimhoudingsplicht geldt.
Het doel is veiligheid en hulp, niet strafrechtelijke vervolging (dat volgt later).
Het slachtoffer staat centraal: wat zij of hij nodig heeft, bepaalt het handelen.

Contactinformatie in Nederland

Veilig Thuis: 0800-2000 (gratis, anoniem)
Bij acute nood of geweld: 112
Organisaties voor eergerelateerd geweld:
- Fier Nederland: 088-2080000
- AWARE Nederland: www.aware-nederland.nl
- Landelijk Knooppunt Huwelijksdwang en Achterlating: www.huwelijksdwang.nl

Belangrijkste boodschap

Melden kan levens redden.
Je hoeft niet alles zelf op te lossen. Het belangrijkste is dat iemand veilig is en de juiste hulp krijgt. Door tijdig te signaleren en hulp in te schakelen, bescherm je het slachtoffer en kan geweld worden gestopt.

Afsluiting

Eergerelateerd geweld, eerwraak en femicide zijn extreme uitingen van een breder probleem: gendergerelateerd geweld. Ze groeien voort uit ongelijke machtsverhoudingen, starre ideeën over mannelijkheid en vrouwelijkheid, en het normaliseren van controle en intimidatie.

Vaak begint het klein: woorden, blikken of subtiele vormen van controle.
Bescherming en preventie beginnen in het dagelijks leven – in gezinnen, op scholen en binnen gemeenschappen.
Mannen kunnen hun rol gebruiken om te beschermen, grenzen te stellen en geweld tegen te spreken.
Ouders en opvoeders dragen bij door respect, empathie en verantwoordelijkheid aan te leren.
Samenleving en overheid moeten zorgen voor wetten, handhaving, educatie en ondersteunende programma’s.

Jongeren die leren navigeren tussen traditie en moderne waarden, tussen vrijheid en familie-eer, vormen de sleutel tot verandering. Door gesprekken over respect, consent en gelijkwaardigheid, door duidelijke grenzen en door samenwerking, kan een cultuur ontstaan waarin persoonlijke vrijheid en veiligheid van vrouwen vanzelfsprekend zijn.

Echte eer zit in respect en gelijkwaardigheid, niet in controle of straffen. Alleen zo kan een samenleving ontstaan waarin geweld tegen vrouwen geen plaats heeft en iedereen veilig, vrij en gelijkwaardig kan leven.

Flirten, signalen en omgaan met afwijzing

Flirten: net als zwemmen

Flirten is een manier van communiceren waarin mensen op een speelse of uitnodigende manier interesse tonen. Het kan leuk en plezierig zijn, maar het is belangrijk te begrijpen dat interesse van de ene persoon niet automatisch betekent dat de ander hetzelfde voelt.

Belangrijk om te onthouden:

Een glimlach, vriendelijk gedrag of aandacht betekent niet altijd romantische interesse.
Net als bij zwemmen: zonder kennis en respect voor grenzen kan het misgaan. Oefening en aandacht voor signalen zijn essentieel.
n; het is geen persoonlijk falen. Respectvol reageren laat zien dat je zelfverzekerd en volwassen met sociale situaties omgaat.

Flirten: een vorm van non verbale communicatie

Signalen van interesse of afwijzing

Om veilig en respectvol te flirten, is het belangrijk om de signalen van de ander te herkennen:

Signalen van afwijzing:

Korte of eenzijdige antwoorden (“ja”, “oké”, “haha”)
Weinig oogcontact of afwenden van de blik
Afstand houden of letterlijk weglopen
Geen vragen terugstellen of niet reageren bij online contact

Signalen van interesse:

Actief deelnemen aan gesprek, vragen terugstellen
Lachend oogcontact maken
Lichaamstaal die openheid toont (naar jou toe leunen, ontspannen houding)

Afwijzing begrijpen

Het is cruciaal om te begrijpen dat aangeven dat je iemand leuk vindt nooit betekent dat de ander jou ook leuk moet vinden. Dit is een basisprincipe van respect, persoonlijke vrijheid en gelijkwaardigheid.

Wat dit betekent:

Als je iemand uitnodigt of laat merken dat je interesse hebt, is dat jouw keuze.
De ander heeft altijd het recht om nee te zeggen. Dat is normaal, niet persoonlijk, en geen reden voor boosheid of wrok.
Afwijzing respecteert de grenzen en gevoelens van de ander – net zoals jij jouw gevoelens toont door interesse te tonen.

Hoe respectvol te reageren op afwijzing

Accepteer het meteen – ga niet in discussie of probeer de ander te overtuigen.
Blijf vriendelijk – een afwijzing zegt niets over jouw waarde of persoonlijkheid.
Vermijd aandringen – herhaaldelijk contact kan voelen als druk, intimidatie of grensoverschrijding.
Leer van de situatie – zie het als oefening om signalen beter te begrijpen en sociale vaardigheden te ontwikkelen.

Nederlandse context:
In Nederland is men vaak direct en duidelijk. Een “nee” betekent echt nee, bedoeld om grenzen te respecteren en niet om jou te kwetsen. Voorbeelden:

“Ik vind het gezellig, maar niet op die manier.”
“Dank je, maar ik ben niet geïnteresseerd.”
“Nee, liever niet.”

Waarom respect voor grenzen belangrijk is

Het voorkomt conflicten en draagt bij aan een samenleving waarin iedereen veilig kan zijn.
Respect voor de keuzes van anderen is een fundamenteel onderdeel van gelijkwaardigheid.
Door afwijzing te accepteren en te respecteren, bouw je relaties op gebaseerd op vertrouwen, vrijheid en wederzijds respect.

Kernboodschap

Flirten en interesse tonen is normaal en kan plezierig zijn, maar respect voor grenzen en afwijzing is essentieel. Grenzen erkennen en respecteren draagt bij aan een veilige cultuur van wederzijds respect en gelijkwaardigheid – zowel in vriendschappen als in relaties.

Terug naar het overzicht