Nederlandse humor
Meestal best grappig …… đ
Over het algemeen weerspiegelt de Nederlandse humor de waarden van gelijkheid, eerlijkheid en pragmatisme, die diep verankerd zijn in de Nederlandse cultuur.
Nederlandse humor heeft een aantal kenmerken die het onderscheidt van humor in andere culturen.
Humor als spiegel van cultuur
Humor is een krachtig instrument om een cultuur te begrijpen. Het weerspiegelt waarden, normen en sociale dynamiek en biedt inzicht in hoe mensen denken, communiceren en omgaan met de wereld om hen heen. In Nederland speelt humor een centrale rol in sociale interacties. Het wordt gebruikt om ongemakkelijke situaties te doorbreken, spanning te verlichten en zelfs maatschappelijke kwesties aan te kaarten. Toch verschilt de manier waarop humor wordt beleefd en gebruikt sterk van cultuur tot cultuur, wat kan leiden tot misverstanden of verrassende inzichten.
Directheid in de Nederlandse humor
Een van de meest opvallende kenmerken van de Nederlandse humor is de directheid. Nederlanders nemen vaak ‘geen blad voor de mond’ (wat betekent dat iemand alles zegt wat er op zijn of haar hart ligt, zonder enige vorm van verfijning of terughoudendheid). Ze zeggen eerlijk en open wat ze denken. Dit wordt binnen Nederland vaak gezien als een teken van authenticiteit en respect, maar in andere culturen kan het als brutaal of confronterend worden ervaren. Een scherpe grap over iemands eigenaardigheden (of jezelf) of een directe opmerking over een gevoelige kwestie is in Nederland vaak bedoeld om te relativeren of dichter bij elkaar te komen. Het maakt deel uit van een bredere culturele traditie waarin eerlijkheid boven beleefdheid wordt gewaardeerd.
Buiten Nederland wordt deze stijl van humor niet altijd goed begrepen. In landen waar beleefdheid en indirecte communicatie de norm zijn, zoals Japan of delen van de Verenigde Staten, kan Nederlandse directheid in humor als onbeleefd of ongepast worden beschouwd. Tegelijkertijd wordt deze stijl vaak gewaardeerd in landen met een vergelijkbare humoristische traditie, zoals Engeland, waar sarcasme en directe humor ook populair zijn.
Zelfspot als bindmiddel
Zelfspot is een ander belangrijk kenmerk van de Nederlandse humor. Nederlanders maken graag grappen over hun eigen tekortkomingen, eigenaardigheden en zelfs hun nationale cultuur. Voorbeelden hiervan zijn grappen over de zuinigheid van Nederlanders of de eindeloze vlakke landschappen. Deze humor wordt gezien als een manier om jezelf niet al te serieus te nemen, wat kan bijdragen aan een gevoel van gelijkheid en verbondenheid.
Toch kan deze vorm van humor voor mensen uit andere culturen verwarrend zijn. In sommige delen van de wereld, zoals Azië of het Midden-Oosten, wordt trots als een belangrijkere waarde gezien, en kan zelfspot worden opgevat als een verlies van gezicht of zelfs als een teken van zwakte. Waar Nederlanders zelfspot zien als een vorm van relativering, kan het in andere culturen juist leiden tot ongemak of onbegrip.
Humor als spiegel van de samenleving
Humor reflecteert vaak de samenleving en de cultuur. Grappen over politieke situaties, sociale normen en het dagelijks leven zijn gebruikelijk. Cabaretiers zoals Najib Amhali en Jochem Myjer laten zien hoe humor kan dienen als een krachtig middel om maatschappelijke themaâs bespreekbaar te maken. Met hun toegankelijke taalgebruik en luchtige stijl verkent Amhali onderwerpen op een manier die zowel diepgaand als voor iedereen begrijpelijk is. Ook Myjer weet met zijn expressieve humor en herkenbare verhalen een breed publiek aan te spreken. Beide cabaretiers spreken duidelijk ABN (Algemeen Beschaafd Nederlands), waardoor hun humor ook goed te volgen is voor mensen die de Nederlandse taal nog aan het leren zijn.
Dit maatschappijkritische aspect van humor sluit aan bij de Nederlandse waarden van gelijkheid, eerlijkheid en pragmatisme. Toch vraagt het in een multiculturele wereld om gevoeligheid. Wat in Nederland als scherp en geestig wordt ervaren, kan elders worden gezien als respectloos of kwetsend. Dit betekent niet dat Nederlanders hun humor volledig moeten aanpassen, maar dat ze bewust moeten zijn van de context en het publiek.
De veelzijdigheid van Nederlandse humor
Nederlandse humor kent vele gezichten. Naast directheid en zelfspot zijn er verschillende humorstijlen die populair zijn:
- Taalhumor en woordspelingen: Nederlanders houden van spelen met taal, zoals woordgrappen en creatieve verdraaiingen van spreekwoorden. Een voorbeeld: âWaarom kunnen vogels zo goed zingen? Omdat ze hun snavel niet kunnen houden.â Deze speelse omgang met taal wordt niet alleen in dagelijkse gesprekken gebruikt, maar ook in cabaret en reclameslogans.
- Sarcasme en ironie: Bijtende opmerkingen en omgekeerde betekenissen worden vaak gebruikt om situaties te relativeren of kritiek te leveren. Hoewel deze humorstijl populair is in Nederland en het Verenigd Koninkrijk, vereist het een bepaalde nuance die niet in alle culturen wordt begrepen.
- Droge humor: Grappen worden vaak met een serieuze, onverstoorbare toon gebracht. Dit lijkt op Britse humor, maar met een Nederlandse tintje. Een voorbeeld: âIk ben een geweldige kok… zolang je van zwartgeblakerd houdt.â
- Satire: Satirische humor is diep verankerd in de Nederlandse cultuur en wordt vaak gebruikt om politieke of maatschappelijke onderwerpen aan te kaarten. Tijdens oudejaarsconferences maken cabaretiers hier volop gebruik van.
Taal en humor: creatieve uitingen
De Nederlandse liefde voor taal komt ook tot uiting in humor. Neologismen, verhaspelingen en palindromen zijn populaire vormen van taalspel. Nieuwe woorden zoals âappenâ en âswaffelenâ laten zien hoe taal wordt gebruikt om humoristisch commentaar te leveren op hedendaagse verschijnselen. Daarnaast worden spreekwoorden en gezegden vaak bewust verdraaid voor een komisch effect, zoals: âDe appel valt niet ver van de peer.â
Humor in een multiculturele wereld
In een samenleving die steeds internationaler wordt, is het belangrijk om te begrijpen hoe humor door anderen wordt geĂŻnterpreteerd. Nederlandse humor, met zijn directheid en relativerende toon, kan zowel een kracht als een uitdaging zijn in interculturele contexten. Het vermogen om te lachen om jezelf en om elkaar is een waardevol instrument om verschillen te overbruggen. Tegelijkertijd is gevoeligheid en aanpassing aan de context nodig om humor effectief en verbindend te houden.
Humor biedt een unieke manier om samen te lachen, misverstanden te overbruggen en elkaar beter te begrijpen. Het blijft een van de krachtigste middelen om, ondanks culturele verschillen, de menselijkheid in elkaar te herkennen en vieren.
Jochem Myjer: https://youtu.be/c_AdOmHSw0M
In deze video zag je iets wat we in Nederland het spelletje “Doorfluisteren” noemen. Het spel begint met een grap, die van persoon naar persoon wordt doorgegeven. Het was hilarisch om te zien hoe de grap zich steeds verder transformeerde naarmate hij doorgegeven werd. Dit soort humor weerspiegelt een belangrijk aspect van de Nederlandse cultuur: humor is niet alleen een manier om te lachen, maar ook een manier om te communiceren, verbinding te maken, en zelfs om maatschappelijke normen te onderzoeken.
Typische Nederlandse humor: karikaturen en stereotiepe beelden
In Nederland gebruiken mensen vaak karikaturen en stereotiepe beelden, bijvoorbeeld over ras of etniciteit, om grappen te maken. Dit kan voor mensen van buiten Nederland soms als beledigend overkomen, terwijl het voor veel Nederlanders juist een manier is om de luchtigheid in sociale situaties te bewaren. Het gebruik van grappen die andere culturen of groepen raken, kan dan ook voor buitenlanders verwarrend of zelfs kwetsend zijn.
Nederlanders zeggen vaak gewoon wat ze denken, en dat kan soms als ruw of ongevoelig overkomen. Als iemand zich daardoor gekwetst voelt, krijg je vaak reacties zoals: âJe moet een dikke huid hebben,â of âJe moet geen lange tenen hebben.â Dit geeft aan hoe belangrijk vrijheid van meningsuiting is in de Nederlandse cultuur. Grappen die in Nederland als onschuldig of grappig worden gezien, kunnen soms andere mensen, vooral mensen van buiten de cultuur, ongemakkelijk maken.
Zelfspot
Een typisch element van Nederlandse humor is zelfspot. Nederlanders hebben de neiging om niet te serieus te zijn over zichzelf, en dat wordt ook weerspiegeld in hun humor. Het gezegde “Doe gewoon, dan doe je al gek genoeg” is een voorbeeld van deze houding. Nederlanders houden er niet van als mensen zich te belangrijk voordoen, en dat biedt vaak voer voor humor.
Humor in Nederland is vaak direct, maar het kan ook complex zijn. Het draait niet alleen om de woorden die je zegt, maar ook om de toon, de intonatie en de timing. Dit maakt humor het laatste onderdeel van een taal dat je echt onder de knie krijgt. Daarbij speelt cultuur een grote rol: om een grap echt te begrijpen, moet je weten waar het over gaat en welke context erachter zit.
Belgenmoppen
In Nederland en België is het maken van grappen over elkaar een soort traditie. Belgenmoppen zijn vaak een manier om elkaar op een milde en speelse manier uit te dagen, en worden meestal niet als beledigend ervaren. Dit heeft te maken met de historische en geografische nabijheid tussen de twee landen.
- Historische en geografische nabijheid: Nederland en BelgiĂ« delen een lange geschiedenis en een gezamenlijke grens, waardoor er veel culturele overeenkomsten zijn. Grappen over elkaar zijn vaak gebaseerd op liefdevolle rivaliteit, zoals de stereotype âgierige Nederlanderâ of de âtrage Belgâ. Deze grappen worden meestal als humoristisch en niet als vijandig ervaren.
- Zelfspot en tolerantie in humor: In zowel Nederland als België is humor vaak direct en bevat het een element van zelfspot. Mensen kunnen vaak om zichzelf lachen, wat ervoor zorgt dat grappen van de ander minder snel als kwetsend worden ervaren. In landen waar meer nadruk ligt op eer en trots kan een dergelijke humor sneller als een aanval worden gezien.
- De impact van context en vertrouwen: De humor tussen Nederlanders en Belgen speelt zich vaak af in een context van wederzijds begrip. Dit is anders wanneer je grappen maakt over culturen waarmee je geen nauwe band hebt. Zonder de juiste context kan een opmerking makkelijk verkeerd worden geĂŻnterpreteerd.
Engelse humor
Veel Nederlanders waarderen Engelse humor vanwege culturele raakvlakken, de gedeelde taal en de stijl die goed aansluit bij de Nederlandse smaak. Engelse humor is bekend om zijn droogheid, sarcasme en zelfspot, kenmerken die ook in de Nederlandse humor terug te vinden zijn. Deze stijl komt goed overeen met de nuchterheid en het gebruik van sarcasme die typisch zijn voor Nederland.
Een ander aspect van Engelse humor is het absurdisme. Grappen over de alledaagse realiteit, vaak met een absurd of ironisch randje, zijn populair in zowel Engeland als Nederland. Legendarische shows zoals Monty Python brengen de absurditeit van het leven op een manier die zowel de Engelse als de Nederlandse smaak aanspreekt.
Daarnaast bevat Engelse humor vaak subtiele maatschappijkritiek. Nederlanders staan bekend om hun kritische houding, en dit maakt Engelse satire over sociale normen en politiek aantrekkelijk voor het Nederlandse publiek. Films en tv-shows zoals Fawlty Towers en Blackadder hebben in Nederland al jarenlang veel fans, mede dankzij de uitstekende beheersing van de Engelse taal onder Nederlanders, die niet alleen de woorden, maar ook de subtiele nuances van de grappen begrijpen.
Humor in het Verenigd Koninkrijk vs. Nederland
Hoewel Engeland, Schotland, Wales en Noord-Ierland tot het Verenigd Koninkrijk behoren, heeft elk land zijn eigen unieke stijl van humor. Deze verschillen zijn goed te vergelijken met de Nederlandse humor, die ook sterk cultuurgebonden is, met een focus op directheid, zelfspot en maatschappijkritiek.
1. Engelse humor vs. Nederlandse humor
Engelse humor is bekend om zijn droogheid, sarcasme en subtiliteit. Grappen worden vaak op een serieuze toon gebracht, met een kritische ondertoon over sociale normen. Het gebruik van absurditeit, zoals in Monty Python, maakt deze humor uniek.
In Nederland is humor vaak directer en minder subtiel. Hoewel ook zelfspot een grote rol speelt, komen de scherpe grappen over mensen of maatschappelijke kwesties vaker openlijk naar voren. De directheid in de Nederlandse humor maakt het een beetje confronterender dan de meer ingetogen Britse stijl.
2. Schotse humor vs. Nederlandse humor
Schotse humor wordt vaak gezien als directer en grimmer. Zelfspot is hier ook belangrijk, maar de humor heeft vaak een rauw randje, mede door de sociale en politieke geschiedenis van Schotland. Het is pragmatisch en realistisch, en heeft vaak een donkere ondertoon.
Nederlandse humor heeft eveneens veel zelfspot, maar is meestal minder donker. De toon is meer gericht op relativeren en het creëren van gemeenschap. Hoewel de humor soms scherp kan zijn, is het doel vaak om een situatie te normaliseren of te verlichten, in tegenstelling tot de meer grimmige toon in de Schotse humor.
3. Welshe humor vs. Nederlandse humor
Welshe humor heeft een meer optimistische en gezellige sfeer, met slimme woordspelingen en absurditeiten. Het is vriendelijk en toegankelijk, vaak gericht op het creëren van een gezellige sfeer.
Nederlandse humor kan ook speels zijn, met een nadruk op taalgrappen en woordspelingen, maar is vaak directer en scherper. In vergelijking met Welshe humor komt de Nederlandse humor soms als minder vergevingsgezind over, vooral als het gaat om het maken van grappen over sociale kwesties.
4. Noord-Ierse humor vs. Nederlandse humor
Noord-Ierse humor is sterk beĂŻnvloed door de politieke en historische context van het land. Het bevat vaak grimmige zelfspot en wordt gebruikt om moeilijke, politieke onderwerpen te relativeren. Er is een zekere onderdrukte ernst in de humor, waarbij de situatie vaak met ironische afstand wordt bekeken.
In Nederland wordt humor ook vaak gebruikt om maatschappelijke kwesties aan de kaak te stellen, maar de toon is meestal lichter en minder beladen. Nederlandse humor kan hard zijn, maar heeft zelden de diepe politieke lading die je vaak in Noord-Ierse humor ziet.
Vergelijking van humor in het VK en Nederland
Overeenkomsten:
- Zelfspot speelt een grote rol in beide landen. Beide culturen lachen om zichzelf en gebruiken humor om sociale normen te bevragen.
- Directheid in humor is een gemeenschappelijk kenmerk. De humor is vaak openhartig en wordt ingezet om sociale grenzen te testen.
- Humor wordt in beide landen gebruikt om maatschappelijke kwesties aan te kaarten, zij het op verschillende manieren en met verschillende niveaus van kritische ondertoon.
Verschillen:
- Engelse humor is subtieler en vaak sarcastischer, terwijl Nederlandse humor directer en meer uitgesproken is.
- Welshe humor is vriendelijker en luchthartiger, terwijl Noord-Ierse humor vaak grimmiger en politiek geladen is. In Nederland is humor meestal lichter en meer gericht op relativeren.
In het algemeen gebruiken beide landen humor om sociaal commentaar te leveren, maar de manier waarop dit gebeurt varieert sterk. Engelse humor neigt meer naar subtiliteit en ironie, terwijl de Nederlandse humor recht voor zân raap en minder vergevingsgezind is.
Engelse humor, met zijn intelligentie, absurditeit en zelfspot, sluit goed aan bij de Nederlandse voorkeur voor humor die scherp, nuchter en soms een tikje ondeugend is.
https://youtu.be/N1qAF8VAgVA (Fawlty Towers)
https://youtu.be/5skj2dMSDlo (Peter Kay)
https://youtu.be/K3WdkYQKUnM (Mr Bean)
https://youtu.be/uw8dW9Hyno0 (Rowan Atkinson – Live)
https://youtu.be/m4kXF7RjsJE (Monty Python - Sex education)Vrijheid van meningsuiting en humor in Nederland
Vrijheid van meningsuiting is een van de fundamenten van de Nederlandse samenleving, en cabaretiers spelen hier een belangrijke rol in. Ze gebruiken humor om maatschappelijke en culturele kwesties aan de kaak te stellen. Humor is in Nederland een manier om grenzen te verkennen, om gesprekken te voeren over zaken als politiek, geschiedenis en zelfs over gevoelige onderwerpen zoals etniciteit en identiteit.
Deze vrijheid wordt niet altijd goed begrepen door mensen van buiten Nederland. Wat in Nederland als een onschuldige grap wordt gezien, kan in andere culturen als respectloos of zelfs beledigend worden ervaren. Het is daarom belangrijk om je bewust te zijn van de context en de culturele verschillen als je grappen maakt.
Conclusie
Humor in Nederland is veelzijdig, direct, en vaak vol zelfspot. Of het nu gaat om grappen over Belgen, Engelse humor, of het gebruik van karikaturen, humor is een belangrijke manier om met anderen te communiceren en om sociale normen en grenzen te testen. Hoewel humor voor veel Nederlanders luchtig en onschuldig is, is het essentieel om de culturele context te begrijpen, vooral wanneer je buiten Nederland bent.
Humor verbindt en laat zien dat we elkaar, ondanks verschillen, op een menselijk niveau kunnen vinden en begrijpen. â€ïž
Leuke filmpjes
Najib Amhali, een Marokkaans-Nederlandse cabaretier, gebruikt vaak humor en zelfspot om zijn ervaringen als migrant in Nederland te delen. Zijn grappen over de verschillen tussen de Nederlandse en Marokkaanse cultuur kunnen goed aansluiten bij je lessen, aangezien hij zowel met zijn eigen achtergrond als met de Nederlandse samenleving speelt.
- https://youtu.be/hO9gI0GH1-U
- https://youtu.be/sNDwFl7iCG8
- https://youtu.be/sY4x_-2xn6s
- https://youtu.be/41ckVUbfyLI
- https://youtu.be/Jeerjctn8I0
- https://youtu.be/ywFBC-qH438
- https://youtu.be/POPJO_zzAFE (Brigitte Kaandorp – verschil mannen en vrouwen)
- https://youtu.be/CG1fSP0s8ak (Brigitte Kaandorp – opvoeden)
- https://youtu.be/cSn3N4RxUOo (Janneke de Bijl)
Hieronder sketches van lang geleden, goede intonatie
Ironie
Er zijn verschillende vormen van ironie, zoals:
- Verbale ironie: Dit is wanneer iemand iets zegt, maar de betekenis ervan het tegenovergestelde is van wat er letterlijk wordt gezegd. Bijvoorbeeld, als iemand in de regen staat en zegt: “Wat een prachtig weer!” Dit kan humoristisch zijn omdat het duidelijk is dat de persoon iets anders bedoelt dan wat hij zegt.
- Situatie-ironisch: Dit is wanneer de situatie zelf op een manier uitpakt die helemaal niet overeenkomt met wat je zou verwachten. Bijvoorbeeld, een brandweerman die zijn eigen huis in brand ziet staan. De onverwachte situatie kan humoristisch of tragisch zijn, afhankelijk van de context.
- Dramatische ironie: Dit komt voor in verhalen of films, waarbij het publiek meer weet dan de personages. Een klassiek voorbeeld is in sommige horrorfilms, waar het publiek weet dat de moordenaar in de kast zit, maar het personage dat de kamer binnengaat, weet het niet. Dit kan humoristisch zijn, omdat het publiek de situatie van tevoren ziet aankomen.
Ironie is een van de technieken die cabaretiers gebruiken om humor te creëren, vooral wanneer ze maatschappelijke, politieke of culturele kwesties aansteken. Cabaret is vaak een vorm van satire, wat betekent dat het humoristisch kritiek levert op iets in de samenleving, en ironie is daar een krachtig middel voor.
Cabaretiers gebruiken bijvoorbeeld ironie om de tegenstrijdigheden in een situatie bloot te leggen, zoals wanneer ze iets zeggen dat ogenschijnlijk logisch klinkt, maar door de context of de manier waarop het gezegd wordt, duidelijk wordt dat het juist absurd of onterecht is. Dit kan helpen om het publiek aan het denken te zetten, terwijl ze tegelijkertijd lachen om de onverwachte wendingen en de slimheid van de boodschap.
Een voorbeeld van hoe een cabaretier ironie kan gebruiken:
- Ironie in de boodschap: Een cabaretier kan bijvoorbeeld zeggen: “Oh, we leven in een geweldig land, overal gelijkheid en vrijheid, behalve voor mensen die niet op een bepaalde manier denken of eruitzien.” Hier wordt ironie gebruikt om de kloof tussen de perfecte beeldvorming van de samenleving en de realiteit van ongelijkheid aan de kaak te stellen.
- Satire en ironie: Vaak speelt cabaret in op actualiteiten, bijvoorbeeld politieke beslissingen of maatschappelijke trends, en door ironie kunnen ze de rare of soms onzinnige aspecten van die ontwikkelingen blootleggen. Ze zeggen bijvoorbeeld iets dat schijnbaar de logica volgt, maar in werkelijkheid laat het de absurditeit of tegenstrijdigheid van een situatie zien.
Cabaretiers gebruiken ironie (en andere humoristische technieken zoals overdrijving en sarcasme) om te wijzen op de absurditeiten in de samenleving, en ze doen dit vaak op een manier die zowel humoristisch als kritisch is. Dit maakt cabaret een krachtige vorm van humor die tegelijkertijd vermaakt en aan het denken zet:
Hans Teeuwen:
- https://youtu.be/CZcTUaIsAr0 (Islam)
- https://youtu.be/T1tDnN0dxy4 (Multiculti)
Youp van ’t Hek:
- https://youtu.be/lbL5Ug-wmb8 (Vriend Ali)
- https://youtu.be/I1pI_uOaWAI (het rijke Westen)
- https://youtu.be/goH2N0u0JCs (verjaardagen)
Theo Maassen:
- https://youtu.be/krEaSJgxYko (Nederlandse traditie)
- https://youtu.be/NGLxl0XfspM (racisme)
- https://youtu.be/jCU3VsT2K98 (LHBTQAP+)
- https://youtu.be/SYifZk-3cyo (hoe ver kun je gaan … met humor?)
Van Kooten & De Bie:
De humor van Van Kooten & De Bie kan voor nieuwkomers in de Nederlandse taal en cultuur uitdagend zijn om te begrijpen. Hun sketches bevatten subtiele woordgrappen, verwijzingen naar de Nederlandse samenleving van de jaren â70 tot â90, en satire die vaak dieper graaft dan oppervlakkige humor. Toch zijn hun werken een rijke bron om de taal, intonatie en maatschappelijke themaâs van Nederland te leren kennen.
Satire gebruikt humor als middel om maatschappelijke problemen te belichten of bekritiseren. Van Kooten & De Bie spelen vaak in op stereotypes of actuele themaâs, niet om groepen belachelijk te maken, maar om absurde vooroordelen of gedrag te laten zien. Bijvoorbeeld in sketches over integratie vergroten ze angsten en vooroordelen uit, waardoor deze als irrationeel worden ontmaskerd. Hun humor kan âcontroversieelâ overkomen, omdat ze niet terugdeinzen voor gevoelige onderwerpen, maar hun kritiek richt zich niet op Ă©Ă©n specifieke groep; ze houden de hele samenleving een spiegel voor. Dit maakt hun werk tijdloos en relevant.
Wil je meer video’s van Van Kooten & De Bie zien? Google dan op “van kooten en de bie” en klik vervolgens op ‘video’s”
Alle op deze website geplaatste video’s kunnen een goed voorbeeld bieden van hoe humor in Nederland wordt gebruikt om taboes te doorbreken en maatschappelijke kwesties te bespreken. Het is echter altijd belangrijk om bij het bespreken van dit soort humor met nieuwkomers voorzichtig te zijn, omdat niet iedereen dezelfde culturele referenties en context deelt.
Humor kan helpen om taboes te doorbreken, inclusief onderwerpen zoals culturele verschillen. Een bepaald niveau van provocatie in humor leidt vaak tot nadenken en zelfreflectie. Bovendien kan humor, vooral als het met respect en zelfspot wordt gebracht, juist een manier zijn om mensen dichter bij elkaar te brengen in plaats van hen te verdelen.