Non-verbale communicatie is universeel

“Geen woorden, maar daden”

Het grootste deel van non-verbale communicatie is universeel, wat betekent dat je deze vorm van communicatie op dezelfde manier kan interpreteren, ook al is er sprake van verschil in cultuur, geslacht of leeftijd. 

Wat is non-verbale communicatie?

De betekenis van non-verbale communicatie is: alle niet-woordelijke signalen die bepalend zijn voor hoe jouw boodschap (of hoe jijzelf) overkomt. Verbale communicatie is wat je zegt. Non-verbale communicatie gaat over hóe je iets zegt. 

Het is nogal een veelomvattend begrip. Dit zijn een paar van de vele voorbeelden van non-verbale communicatie: de lichaamshouding die je aanneemt, snelheid van spreken, intonatie, gezichtsuitdrukking, handgebaren, stemverheffingen of juist gaan fluisteren, beklemtoning, wel/niet monotoon praten, waar je wel/niet naar kijkt, fysiek contact enz. Daarnaast vallen bijvoorbeeld wel/niet oogcontact maken en lichamelijk contact maken onder non-verbale communicatie.

Stel je maar eens voor dat je in een ruimte staat met veel lawaai, of juist een hele stille ruimte. Wanneer je dan met iemand probeert te communiceren op afstand, zul je ongetwijfeld alleen non-verbale communicatie gebruiken. Denk maar eens aan zwaaien, lachen, of zelfs dansen zonder daarbij spraak te gebruiken. Dat is slechts een voorbeeld waarbij er alléén gebruik wordt gemaakt van non verbale communicatie. Het is dus een veelomvattend concept. Vaak zijn we ons niet zo bewust van die signalen. Je gaat automatisch harder praten als je in een verhitte discussie met je partner verzeild raakt. Of je spreekt misschien vanzelf wat sneller als je een spannende presentatie geeft. Maar vergis je niet: zelfs subtiele onbewuste verschillen kunnen veel impact hebben op hoe je op de ander overkomt.

Waarom is non-verbale communicatie belangrijk?

Het is een feit dat non-verbale communicatie voor een hoger percentage meetelt dan verbale communicatie. Dat komt alleen al doordat non-verbale communicatie zo allesomvattend is. Uit jaren onderzoek is gebleken dat we een hele gereedschapskist vol communicatiemiddelen hebben, maar we gebruiken er slechts één bewust: onze woorden. We maken ons vaak druk om wat we zeggen, meer dan over hoe we het zeggen. En dat is niet terecht! We oefenen mogelijk slimme antwoorden op vragen tijdens een gesprek, maar waar we aan voorbijgaan, is hoe we erbij staan tijdens dat gesprek. Of wat we met onze gezichtsuitdrukking doen in dat gesprek. Juist dát zijn de zaken die het verschil maken, méér dan onze woorden!

Wat doet non-verbale communicatie?

Het verschil tussen een beginnende en succesvolle mensen, of een ongevoelig of juist empathisch persoon, zit hem vaak in die non-verbale communicatie. De succesvolle en geliefde mensen zijn zich namelijk niet alleen bewust van de andere communicatiemiddelen in hun gereedschapskist, ze gebruiken non-verbale communicatie ook op de juiste manier. Dit verhoogt de waarde van hun woorden én verbetert hun houding als professional. Ben je je onbewust van alle mogelijke vormen van non-verbale communicatie (na het lezen van dit artikel niet meer …), dan mis je niet alleen de kans om waardevol en innemend over te komen. Je werkt daarnaast miscommunicatie in de hand. 

Als je verbale communicatie (wat je zegt) niet overeenkomt met je non-verbale communicatie (hoe je het zegt), dan zend je namelijk gemengde signalen uit. En dat komt je geloofwaardigheid of de aandacht van mensen voor jouw woorden niet ten goede. Ken en gebruik je alle mogelijke communicatiemiddelen, dan heb je niet alleen in de hand wat je zegt, maar ook hoe dat overkomt. Bijvoorbeeld hoeveel aandacht iemand heeft voor wat je zegt, hoe geloofwaardig je woorden overkomen, of je positief of negatief overkomt, hoe goed jij als persoon onthouden wordt, hoeveel indruk je maakt, of de ander zich door jou begrepen of gehoord voelt, of je gefrustreerd, onzeker, ongeduldig of stiekem verveeld lijkt, enz.

Onderschat ook je onderbewustzijn niet, want het heeft veel meer invloed op de indruk die je maakt op de ander. Logisch, als je alleen al bedenkt dat ons onderbewuste brein maar liefst 11 miljoen bits aan informatie per seconde kan verwerken, terwijl ons bewuste brein zich tot 40 bits beperkt. Zo ontdekten MIT-researchers dat succes vaak al te voorspellen is op basis van de non-verbale signalen. Sommige signalen van non-verbale communicatie pas je mogelijk al bewust toe door in een gesprek niet met je armen over elkaar te staan en dat je tijdens een gesprek luid en duidelijk spreekt. Echter, er is altijd iets van wat we non-verbaal communiceren onbewust zal plaatsvinden. Wat het grote verschil maakt qua non-verbale communicatie, zijn 3 dingen:

1. Non-verbale signalen herkennen en weten wat ze onbewust uitdragen
2. Bewust worden van je eigen non-verbale communicatie
3. Je non-verbale communicatie in lijn brengen met je verbale communicatie

1. Ken de belangrijkste non-verbale signalen

De lijst is oneindig lang. Na 150 jaar aan research naar deze signalen, kunnen we er een boek mee vullen. Een hoop is voor de hand liggend en weet je als mens met gezond verstand al: 

• Kijk je op je horloge, dan kom je verveeld over of heb je vast haast.
• Rol je met je ogen, dan ben je het oneens of ben je gefrustreerd.
• Zit je met ongekamde haren en vuile kleren in een sollicitatiegesprek, dan maak je een minder goede indruk dan wanneer je netjes verzorgd verschijnt.

Maar er is ook veel non-verbale communicatie die behoorlijk verrassend werkt. Signalen die je waarschijnlijk nog niet kende, of waarvan je je niet bewust was hoe belangrijk ze zijn.

Dé do’s en dont’s:

Zet je handen niet op je heupen

Het is waarschijnlijk (onbewust) bedoeld als een teken van ontspanning en zelfverzekerdheid als je je handen losjes op je heupen zet. Maar je kunt met die houding al snel intimiderend overkomen, doordat je jezelf groter maakt en meer ruimte inneemt. Het kan bovendien een starthouding voor aanval zijn, kijkend naar onze prehistorische voorouders. Wat een betere houding is? Houd je armen laag en laat je handpalmen geopend.Dit maakt je houding open en houdt het gesprek gaande.

Blijf van je oorlel af

Je oorlel vastpakken of er zachtjes aan trekken terwijl je spreekt, toont onbewust aan dat je je kwetsbaar voelt of – nog erger – dat je ronduit aan het liegen bent. Het is namelijk een fysiek kalmerend middel. Goed mee oppassen dus.

Wacht tot de ander is uitgesproken

Je wilt instinctief maar één ding in elk gesprek: spreken. En dat mag, maar niet te veel. Zorg ervoor dat je vooral (80% van de tijd) luistert en pas spreekt (20%) zodra je aan de beurt bent. Dat betekent: zodra de ander werkelijk is uitgesproken en er een stilte valt. Dus duik er niet meteen bovenop zodra iemand het laatste woord van zijn zin heeft uitgesproken. We waarderen gesprekspartners meer als die naar ons luisteren. Kleine tip: luisteren is niet alleen in je oren laten binnenkomen wat de ander zegt. Beter kun je actief luisteren: dus met een actievere houding de ander stimuleren om verder te vertellen en laten blijken dat je écht doorhebt wat je gesprekspartner vertelt.

Richt jezelf niet naar de deur

Dit doen we vaak onbewust: onszelf op de uitgang richten. Al is het maar met één voet die richting de deur staat. Onbewust laat je daarmee zien dat je eigenlijk liever zou vertrekken of dat je het gesprek onaangenaam vindt. Niet wat je wilt uitstralen, hoe graag je het misschien ook voor gezien wilt houden. In alle gevallen geldt: richt je hele lichaam op dat waar je aandacht naartoe moet gaan. Je gesprekspartner dus. Wil je weg, rond het gesprek dan eerst netjes af en richt je dán naar de uitgang.

Lach alleen als het echt grappig is

We zijn vaak geneigd om geforceerd te lachen, zodra duidelijk is dat iemand een grap maakt. Je wilt immers leuk gevonden worden, dus er ontsnapt een luide lach uit je mond. Maar pas daarmee op, want ons onderbewustzijn weet meteen wat er aan de hand is als de lach onoprecht is. Produceer liever enkel een glimlach als duidelijk is dat de ander een grap maakt, maar je die niet enorm fantastisch vindt. Lach alleen hardop als je oprecht dubbel ligt van het lachen.

Kijk niet weg

Zoek je naar woorden of graaf je naar een herinnering, dan heb je de neiging om op of weg te kijken. Je blik beweegt naar boven, links of rechts. Maar pas hiermee op!

Naar boven en naar rechts kijken toont aan dat je je rechterhersenhelft aanspreekt. Dat is het hersengedeelte dat goed is voor creativiteit en fantasie. Het onderbewustzijn interpreteert dit als “Waarschijnlijk is deze informatie uit je duim gezogen”. Kijk je naar links, dan is dat ook niet volledig veilig. Omdat de ander tegenover je staat in een gesprek, kan je gesprekspartner jouw blik naar links alsnog  als een blik naar rechts (dus: “Oppassen!”) opvatten. Beter kun je niet links, rechts, omlaag of omhoog kijken, maar je gesprekspartner losjes blijven aankijken terwijl je spreekt.

Gebruik je glimlach als eerste openingszin

Focus als je jezelf introduceert niet op wat je gaat zeggen, maar let erop dat je een glimlach op je gezicht hebt terwijl je handen schudt. Dat is veel belangrijker voor je eerste indruk dan de voorstelzin die je produceert. Ook belangrijk: houd je handdruk ferm. Dat is dus ergens tussen hard knijpen en een slap handje in.

Knik niet te veel

Je bent misschien geneigd om lichtjes met je hoofd te knikken, zodra de ander spreekt. Het toont dat jullie op één lijn zitten en je het eens bent of begrijpt wat de ander zegt. Maar pas goed op, want te veel knikken zet je juist in een onderdanige en ongeloofwaardige positie.Je kunt het niet óveral mee eens zijn. Knik alleen bewust als je iets hoort waar je het volledig mee eens bent of als de ander iets complex uitlegt en je wilt laten blijken dat je het begrijpt.

Houd je mond vrij

De hand voor de mond houden wordt door velen gebruikt als (onbewuste) manier om te zeggen dat je aandachtig luistert. Zo komt het alleen niet over. Het wordt eerder gezien als signaal dat je iemand probeert te misleiden of liegt. Wil je aandacht uitstralen op een comfortabele en veilige manier, houd je hand dan liever onder je kin, maar niet voor je mond.

Knijp niet met je ogen

Mensen doen het vaak in een gesprek om ook weer aandacht te laten blijken. Je ogen lichtjes toeknijpen doet het lijken alsof je in je opneemt wat de ander zegt en erover nadenkt, toch? Maar nee, het komt eerder over alsof je erg kritisch bent op wat er tegen je gezegd wordt. Bovendien is het een indicatie van hoofdpijn of ongemak. Ook dat is niet wat je wilt uitstralen met je non-verbale communicatie.

Blijf van je neus af

Zit je te veel aan je neus, dan kan iemand denken dat je liegt. Hoe meer je aan je neus friemelt, hoe meer je namelijk onbewust uitstraalt dat je ergens nerveus over bent. De klinische verklaring hiervoor is dat de bloedtoevoer naar je neus toeneemt naarmate je bloeddruk stijgt (bijvoorbeeld als je gespannen bent), waardoor je neus mogelijk wat jeukt. Je komt dus gespannen over door aan je neus te krabben. Heb je zo’n lichte verhoogde bloeddruk, dan blijf je herhaaldelijk kort je neus aanraken. 

Heb je een echte kriebel, wrijf dan één keer krachtig over je neus en hoop dat de kriebel het voor gezien houdt. En is het gefriemel aan je neus een zenuwtrek? Stop er dan mee.

2. Word je bewust van je eigen signalen

Je kent nu een aantal belangrijke en veelvoorkomende signalen. Wat je nu wilt, is je bewust worden van deze onbewuste handelingen zodat je ze kunt inzetten.

De non-verbale signalen van het onderbewuste naar het bewuste brengen dus. Dat begint met besef hebben van je non-verbale communicatie, de belangrijkste signalen kennen en je bewust te zijn van je eigen handelen. Zit jij inderdaad veel aan je neus nu je er op let? Zie je opeens dat je ene voet richting de deur staat? Blijk je een fervent ja-knikker te zijn? Wees je vanaf nu bewust van je eigen non-verbale communicatie. En betrap je jezelf op een don’t? Pas je dan snel aan.

Nee hoor, niet gestrest raken nu. Je hoeft de bovenstaande signalen niet uit je hoofd te leren en ze voor jezelf af te vinken tijdens je praatje. Je brein kan immers niet alles tegelijk. Wat je moet doen, is slechts één ding om dat bewustzijn in werking te stellen:

3. Bepaal je doel vóór elk gesprek

Zorg ervoor dat je vóór ieder gesprek dat je voert, helder hebt waar je met het gesprek naartoe wilt. Dat kan soms al één woord zijn, soms is het een complete gedachte. Bijvoorbeeld:

• Wat wil ik uit het gesprek met de IND halen? Geloofwaardigheid
• Wat is het doel van het gesprek met de IND? – De IND overtuigen dat ik asiel verdien
• Hoe wil ik overkomen in dit gesprek? – Geloofwaardig
• Wat wil ik op mijn vriend(in) overbrengen? – Dat …….

Heb je dit doel net bewust gesteld, dan volgt de onbewuste communicatie vanzelf. Je onderbewustzijn heeft de paar bits aan bovenstaande informatie verwerkt, en kan er nu zelfstandig mee aan de slag. Je weet wat je (wel en niet) moet doen, je onderbewustzijn zal het regelen zodra het richting krijgt. Is de richting “geloofwaardig overkomen”? Dan zal je onbewust wegblijven met je hand bij je neus en niet meer alle kanten op kijken!

Bron: https://gesprekstechnieken.com/non-verbale-communicatie/ en https://bodylanguageacademy.nl/non-verbale-communicatie/ en https://www.diversiteitspraktijk.be/

Leuke video’s: